Cà gai leo - Thuốc nam của người Việt

Cà gai leo hay còn gọi là Cà gai dây, gai cườm, cà vạnh, cà lù. Từ lâu, dân gian đã biết sử dụng cà gai leo để trị rất nhiều bệnh thường gặp, thế nhưng ngày nay, cà gai leo càng được sử dụng phổ biển do tác dụng bảo vệ gan cực mạnh và đã được khoa học chứng minh.

Tên khoa học

Solanum hainanense Hance Solanaceae

Nơi sống và thu hái

Cà ga leo rất dễ phát triển. Cây mọc hoang  khắp mọi nơi từ đồng bằng ven biển đến miền núi, kể cả vùng núi thấp hay trung du. Tuy nhiên, cà gai leo phân bố nhiều ở các tỉnh Thái Bình, Nam Định, Hà Nam, Thanh Hoá, Nghệ An. Từ xa xưa, nhân dân ta thưởng trồng cà gai leo làm hàng rào.

Cây nhỏ sống lâu năm, leo hay bò dài có khi đến 6m hoặc hơn. Thân hoá gỗ, nhẵn, phân  thành nhiều cành. Cành được phủ lông hình sao, màu trắng và rất nhiều gai cong màu vàng. Lá hình bầu dục hoặc hình thuôn, xẻ thuỳ không đều, mọc so le. Mặt trên lá có gai, mặt dưới lá có lông mềm hình sao màu trắng. Cụm hoa màu tím nhạt, hình xim ở nách lá, hoa màu tím nhạt. Quả mọng, hình cầu, khi chín màu vàng hoặc đỏ. Thường ra hoa vào tháng 4 - 5, có quả vào tháng 7 – 9.

Bộ phận dùng

Toàn thân. Có thể thu hái cành lá và rễ quanh năm, sau đó rửa sạch, thái lát, phơi khô, sấy khô. Có thể dùng cà gai leo nấu thành cao nước, cao mềm hoặc cao khô.

Thành phần hóa học:

Trong cả cây cà gai leo, đặc biệt là rễ, chứa saponin steroid và các alkaloid như solasodin, solasodinon. Ngoài ra còn có diosgenin và các flavonoid.

Tính vị, tác dụng:

Cà gai leo có tính ôn (tính ấm) do đó có tác dụng tán phong thấp, tiêu đờm, tiêu độc, trừ ho, cầm máu, giảm đau.

Công dụng, chỉ định và phối hợp

> Tác dụng bảo vệ gan

Cà gai leo có tác dụng bảo vệ gan rất tốt và đã có rất nhiều công trình nghiên cứu khoa học về loài thảo dược này. Công trình khoa học cần được nhắc đến đó là công trình của TS. Nguyễn Thị Minh Khai và PGS.TS. Phạm Kim Mãn vào những năm đầu thế kỷ 20.  Cà gai leo hiện nay được đánh giá tốt nhất về tác dụng giải độc gan. Nguyên nhân là do trong cà gai leo có thành phần Glycoalcaloid với tác dụng ức chế sự sao chép và tiêu diệt virus viêm gan B. Bên cạnh đó, cà gai leo cũng xuất hiện rất nhiều trong các chế phẩm giải rượu, giải độc gan.

> Tác dụng khác

- Thường dùng trị các bệnh thông thường như cảm cúm, dị ứng, ho gà.

- Bên cạnh đó, còn được dùng để trị thấp khớp, đau nhức xương, đau lưng, rắn cắn.

- Dân gian còn dùng rễ cà gai leo để tránh say rượu và dùng rễ sắc lên để giải rượu.

- Cao lỏng cà gai leo có thể ngậm để chữa viêm lợi, viêm răng.

Liều dùng

Liều dùng 16-20g rễ hoặc thân lá. Hiện nay, trên thị trường đã có các dạng cao lỏng, cao khô hoặc viên rất tiện sử dụng.

Trong trường hợp dùng ngoài lấy cây tươi giã nát, chiết nước uống và lấy bã đắp.